KKM’nin 3 Yıllık Maliyeti Şaşırttı: 60 Milyar Dolarlık Ekonomi Pansumanı!

Kur Korumalı Mevduat (KKM) uygulamasının sona ermesi, üç yılı aşkın süre boyunca biriken geniş maliyet tablolarını geride bıraktı. Türkiye’ye bu sistemin toplam maliyeti yaklaşık 60 milyar doları buldu. Bu hesaplamalar, Merkez Bankası raporları ve bütçe verileri kullanılarak yapıldı.

KRİZİNİ AŞMAK İÇİN GETİRİLEN FORMÜL

KKM, 20 Aralık 2021 tarihinde, dönemin Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından, Türk lirasının ciddi değer kaybını durdurma amacıyla tanıtıldı. Bu sistem, döviz talebini azaltmak ve Türk lirasına güveni artırmak hedefiyle oluşturuldu.

Uygulama, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “faizlerin düşürülmesi” politikasının yarattığı belirsizliklerin ortasında hayata geçirildi. Merkez Bankası, 2021 yılının Eylül ayında politika faizini %19 seviyesinden indirmeye başladı; böylece piyasalarda yoğun döviz talebi ortaya çıktı ve Türk lirasından kaçış yaşandı. Aralık ayında döviz talebi en yüksek seviyeye ulaştı ve Merkez Bankası’nın rezerv satışları bile döviz kuru üzerinde denge sağlayamadı.

YÜKSEKTEN DÜŞÜŞ: 140 MİLYAR DOLARDA %2'YE GERİLEDİ

Sistemin ilk yılında KKM hacmi hızla büyüyerek 140 milyar dolara erişti ve toplam mevduatlar arasında %26,2 oranında pay aldı. Ancak, 2023 ortalarından itibaren başlatılan aşamalı çıkış süreciyle bu oran %2 seviyesine düştü.

Son verilere göre, KKM bakiyesi 477,5 milyar TL civarında ve toplam mevduatın yalnızca %2,04’ünü oluşturuyor.

LİRANIN DEĞER KAYIPLARI DEVAM ETTİ

KKM uygulamasının yürürlükte olduğu yıllarda, Türk lirası döviz karşısında peş peşe sert değer kayıpları yaşadı:

2021: %44

2022: %29

2023: %37

2024: %16

Bu kayıplar, Hazine’nin üstlendiği kur farkı ödemelerini astronomik boyutlara çıkardı. Dolayısıyla sistem, döviz talebini kalıcı olarak azaltmaktan ziyade maliyetli bir “zaman kazanma” aracı haline geldi.

EKONOMİSTLERDEN GÖRÜŞLER: “PANSUMAN TEDBİR”

Pek çok ekonomi uzmanı, KKM'nin yapısal sorunları çözmede etkisiz olduğunu belirtiyor:

Dr. Mahfi Eğilmez: “Döviz talebini azaltmadı, yalnızca erteledi. Kamu maliyesi üzerinde olduğu kadar büyük bir yük oluşturdu.”

Prof. Dr. Emre Alkin: “Kısa dönemli etkisiyle valyeyi durdurdu ama uzun vadede Hazine ve Merkez Bankası’nı zayıflattı.”

Prof. Dr. Hakan Kara: “Para politikalarının etkisini yitirmesine neden oldu, risk primini azaltmak yerine arttırdı.”

Esen Çağlar: “Kur farkı ödemeleri, büyük mevduat sahiplerine orantısız avantaj sağlamış oldu.”

Uğur Gürses: “Türk lirasını güçlendirmesi beklenirken, döviz yönelimi teşvik eden beklentileri destekledi.”

POLİTİKA DEĞİŞİKLİĞİ VE KAPANIŞ SÜRECİ

Mayıs 2023 seçimlerinin ardından hükümet, düşük faiz-yüksek enflasyon stratejisinden geri adım atarak daha geleneksel para politikalarına yöneldi. Politika faizleri hızla artırıldı; enflasyon %75’den %33,5’e geriledikten sonra faiz indirim süreci başladı.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yakın zamanda “Çıkış stratejimiz ve sıkı para politikası sayesinde KKM bakiyesi sürekli bir azalma gösteriyor” şeklinde bir açıklama yaptı.

ARTIK BİR ALTERNATİF DEĞİL

KKM getiri oranlarının politika faizinin %40’ı ile sınırlı kalması, bu sistemi TL mevduata karşı çekici olmaktan çıkardı. Şirketler için yeni KKM hesapları 2024 yılının başında tamamen sonlandırıldı. Bankacılar, sistemin resmi takviminden önce kapanabileceğini öngörüyor.